Mezitli Tarihi
On dokuzuncu yüz yıl sonlarında Mersin ilinin canlanmasıyla, bölge yeniden şekillenmeye başlar. Konya ovasından, Ankara’dan kervanlar ile getirilen ürünlerin, Mezitli’de –Eski Mezitli-, Mısır ve Kıbrıs’tan gemilerle getirilen ürünlerle değiş-tokuş yapıldığı kaynaklarca belirtiliyor. Yerli ve yabancı tüccarlar arasındaki aracılık görevini ise Mersin’e yerleşmiş Levantenler yapıyorlar. Bu aracılık görevini yapan Mersinli levantenler, önceden yerli halktan aldıkları ürünleri depolayıp, gemiler geldiği zaman Karaduvar Limanına taşıtıp, gemilere teslim ediyorlar, işte bu ürünlerin depolanıp korunduğu yer Mezitli’deki depolar –Tol- idi. Mısırlı İbrahim Paşa’nın, Tarsus’a dek gelip limanı ele geçirmesi, Tarsus Limanındaki aşırı baskılar –rüşvet, bürokratik engeller vb.- Mersin tren garının oluşması, sonucunda, Mersin en parlak günlerini yaşamaya başlar. Mezitli’deki yerleşim, Mersin’e doğru yayılır.
On dokuzuncu yüz yılda, Mezitli, köy statüsüne alınır, mühür verilir. Bu sırada Mezitli köyünün, merkezi, bugünkü Koca Ören mevkidir. 1864’den sonra ise Eski Mezitli’ ye göçler başlar. Bu tarihten sonra, yerleşim, Doğu’ya (Silifke-Mersin asfaltı çevresine) yayılır. Bin dokuz yüz altmışlara dek Koca Ören Mevkii, köy merkezini oluşturur.
Kurtuluş Savaşı sırasında, Mut’da başlayan Kuvva-i Milliye hareketi sırasında Mezitli’de şiddetli çatışmalar meydana gelir. 5-Nisan-1920’de Fransızlar, sahilden top ateşiyle, Tömük’ü bombalamaya başlar. Mezitli köyüne asker yığarak köyü yıkmaya çalışırlar. Doğan ve Mustafa Nail Bey’ler, Emin Aslan, Fransızları köyden çıkararak, epeyce silah ve cephane edinirler.
Cumhuriyet döneminde bağ, bahçe, tarla ve çiftlikleriyle önemli bir yere sahip olan Mezitli, 1968’den sonra, kasaba statüsüne getirilerek Mezitli Belediyesi kurulmuştur. Mezitli, günümüzde, yüz yirmi bini aşan nüfusu ile önemli bir yerleşim yeridir. Yoğurt Pazarı, Azakhan pazarı devreye girinceye dek Eski Mezitli önemini koruyacaktır. Mersin’in gelişmesi üzerine ise artık alışveriş ve ticaret merkezi Mersin’dir.
Günümüzde ise ilk yerleşim yeri olan Antik kent, Soli antik kentinin çevresi yerleşim alanları ile dolmuştur. 1999 yılında İçel Müzesi ve 9 Eylül Üniversitesi; Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyeleri’nden Prof. Dr. Remzi Yağcı tarafından yapılan arkeolojik kazılarla Soli hakkında daha gelişmiş bilgiler elde edilmeye başlanmıştır. Prof. Doktor Remzi Yağcı tarafından sürdürülen on yıllık kazılar sonucunda elde edilen buluntular, Mersin Müzesi’nde sergileniyor. Ayrıca Petersburg Hermitage Müzesi’nde Bizans dönemine ait sikkeler, altın ve gümüş objeler bulunuyor, (Soli’de bulunan bir kiliseden götürüldüğü anlaşılıyor.)
Bulunan bu eserler içinde 2003-2004 kazılarında bulunan Asklepios (Sağlık Tanrıçası), Nemesis (Adalet ve intikam tanrıçası), heykelleri ile 2008’de bulunan Apollon (Güneş Tanrısı: Tarım, hayvancılık, gençliğin koruyucusu olarakta bilinir), arkeolojik açıdan önemlidir.
2008 araştırmalarının bir başka önemi ise Hitit katmanlarına ulaşılması, Hitit Kizzuwatna dönemi ile ilgili bilgilere yaklaşılmasıdır.
1960’lara dek köy merkezi Kocaören iken, 1960’lardan sonra Eski Mezitli önem kazanır. 1968 yılında belediye statüsünü kazanan Mezitli Beldesi –şimdiki bölge-, 2008 yılının altı Mart günü TBMM tarafından kabul edilen ve 22-Mart-2008 tarihli, 26824 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5747 sayılı kanunla ilçe olmuştur.
Tece, Davultepe ve Kuyuluk Belediyelerinin Mezitli Belediyesine devredilmesiyle Mezitli, ilçe konumunda kavuşmuştur.
Mezitli’nin adının nereden geldiği hakkında, kesin bir kaynak yoktur. Yörede yaşadığı düşünülen ‘Mezitoğullarından’ ya da değiş-tokuş ticareti ile yapılan açık arttırmaların (Mezatların) yapıldığı varsayımından yola çıkılarak ‘Mezat’ kelimesinden gelmiş olabileceği tahmin edilmektedir.
Bugün, ‘Eski Mezitli’ denilen bölgeye yoğunlaşan Mezitli’nin kaderi Mustafa Kemal Atatürk’ün tarım politikasıyla tamamen değişti. Atatürk’ün yöreye getirttiği narenciye fidanı ekiminin başlamasıyla, sahil kesimi tamamen portakal ve limon bahçeleriyle donatıldı.
Daha önce Tol köyü çevresinde yaşayan halk, narenciye bahçeleriyle birlikte Eski Mezitli ve Esenbağlar bölgesine yerleşmeye başladı.
1960’lı yıllara kadar bir köy statüsünden öteye geçemeyen Mezitli, Mersin-Silifke yolunun yapılmasıyla birlikte hızlı bir yapılaşma içerisine girdi.
Yolun açılması ve ulaşımın kolaylaşması üzerine daha kırsal bölgelerde yaşayan Mezitlililer portakal bahçeleri içerisinden geçen yolun etrafında yerleşim bölgeleri oluşturmaya başladı.
Bugün Eski Mezitli olarak adlandırılan bölgeden Viranşehir’e doğru yerleşmeye başlanılması kentin önemini daha çok artırdı.
Viranşehir bölgesinde yapılaşmanın artmasıyla 1968 yılında kasaba statüsüne yükseltilen Mezitli’de, yapılan mahalli idareler seçimi ile Mustafa Savcı ilk belediye başkanı oldu. Savcı, Merkez Camisinin karşısında bulunan bir evi belediye binası olarak kullanmaya başladı. Savcı görevini Bekir Ulaş’a devrederken daha sonra belediye başkanı olarak seçilen Bekir Karaoğlan, yaklaşık 40 yıl boyunca kullanılacak olan belediye binasını inşa etti.
31 Mart 2024 yılında yapılan yerel seçimler ile birlikte 2005-2008 yılları arasında CHP Mersin İl Gençlik Kolları Başkan Yardımcılığı ve İl Saymanlığı, 2008-2010 yılları arasında CHP Mezitli İlçe Gençlik Kolları Başkanlığı, 35, 36 ve 37. Olağan Kurultay’da CHP Mersin Kurultay Delegeliği, 2010-2014 yılları arasında CHP Mezitli İlçe Başkan Yardımcılığı, 2014-2019 yılları arasında 1. Sıra Mersin Büyükşehir ve Mezitli Belediyesi Meclis Üyeliği, son olarak 2019-2023 yılları arasında ise CHP Mezitli İlçe Başkanlığı yapan Ahmet Serkan Tuncer, Mezitli’nin yeni belediye başkanı oldu.